Mầm non - trọng tâm đổi mới GD: Đồng bộ chính sách phổ cập cho trẻ 3 - 5 tuổi

Phân bổ biên chế theo biến động số trẻ, ưu tiên cho vùng khó khăn; điều chỉnh chế độ phụ cấp; đồng thời hỗ trợ hệ thống nhóm, lớp mầm non tư thục phát triển theo hướng an toàn, bền vững.

Bà Lê Thị Bích Thuận - Giám đốc Sở GD&ĐT Đà Nẵng: Thí điểm mô hình lớp bán trú phù hợp điều kiện thực tế của từng địa bàn

Nghị quyết 218/2025/QH15 của Quốc hội đặt mục tiêu hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi vào năm 2030. Với Đà Nẵng, sau khi sáp nhập địa giới hành chính với Quảng Nam, nhiệm vụ này không chỉ mang tính bắt buộc theo lộ trình chung, mà còn mở ra cơ hội xây dựng hệ thống giáo dục mầm non bền vững, đồng bộ giữa khu vực đô thị, đồng bằng và miền núi; bảo đảm mọi trẻ đều được tiếp cận giáo dục sớm một cách công bằng, ổn định và lâu dài.

Đà Nẵng có nhiều điều kiện thuận lợi để triển khai mục tiêu phổ cập trẻ mầm non 3 - 5 tuổi trên nền tảng đã được xây dựng nhiều năm. Mạng lưới trường lớp phát triển ổn định, tỷ lệ huy động trẻ 5 tuổi đúng độ tuổi liên tục đạt chuẩn.

Khối trường tư thục tăng trưởng mạnh, góp phần giảm tải cho hệ thống công lập và đáp ứng nhu cầu gửi trẻ ngày càng lớn. Thành phố đã thí điểm nhận trẻ 6 - 18 tháng tại trường công lập, nâng mức độ tiếp cận giáo dục sớm, tạo niềm tin cho phụ huynh, qua đó hỗ trợ trực tiếp mục tiêu huy động trẻ 3 - 5 tuổi.

Chính sách hỗ trợ nhóm trẻ, lớp mẫu giáo độc lập tư thục được duy trì thường xuyên, thể hiện bằng việc tăng cường tập huấn, bổ sung trang thiết bị, kiểm tra - giám sát chuyên môn. Tâm lý phụ huynh có xu hướng gửi trẻ sớm cũng là lợi thế giúp địa phương duy trì tỷ lệ chuyên cần ổn định.

Tuy nhiên, sau sáp nhập, Đà Nẵng đối diện nhiều thách thức khi quản lý thêm các xã miền núi với địa bàn rộng, dân cư thưa, điều kiện hoàn toàn khác biệt so với khu vực đô thị. Nhiều điểm trường lẻ nằm xa trung tâm, giao thông đi lại khó khăn, sĩ số thấp (chỉ khoảng 10 - 15 trẻ/lớp) nên phải tổ chức lớp ghép nhiều độ tuổi.

Tỷ lệ giáo viên chưa đạt chuẩn đào tạo còn cao (27,5%), trong khi nguồn giáo viên mầm non - đặc biệt là giáo viên nhà trẻ và giáo viên giảng dạy lớp ghép - vẫn thiếu hụt. Cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nhiều nơi còn thiếu phòng học, trang thiết bị tối thiểu.

Công tác huy động trẻ cũng gặp nhiều trở ngại, nhất là tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nơi kinh tế còn khó khăn và cha mẹ chưa có thói quen gửi trẻ từ sớm. Những yếu tố này tạo khoảng cách lớn giữa khu vực thuận lợi và vùng khó khăn trong khả năng đáp ứng chuẩn phổ cập theo quy định.

Để thực hiện mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non trẻ 3 - 5 tuổi một cách bền vững, Đà Nẵng xác định cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp.

Trước hết, ưu tiên bảo đảm đội ngũ giáo viên. Thành phố sẽ bổ sung biên chế theo số trẻ tăng thực tế, đồng thời ưu tiên bố trí giáo viên cho vùng núi, lớp ghép và nhà trẻ. Việc xem xét phụ cấp đặc thù cho giáo viên công tác tại vùng khó sau sáp nhập (như vùng núi cao, bán trú, lớp ghép) là cần thiết. Cùng với đó là chính sách thu hút, giữ chân giáo viên thông qua hỗ trợ nhà công vụ, phương tiện đi lại, bữa ăn bán trú.

Song song với nhân lực, Đà Nẵng sẽ đầu tư hoàn thiện cơ sở vật chất: Xây dựng phòng học kiên cố tại các xã miền núi, nâng cấp bếp ăn - nhà ăn để tổ chức bán trú; mở rộng trường lớp ở khu vực tăng dân số nhanh, đặc biệt quanh các khu công nghiệp. Kế hoạch đầu tư sẽ được xây dựng theo hướng dài hạn, tránh tình trạng quá tải cục bộ.

Thành phố cũng chú trọng phát triển hệ thống ngoài công lập. Các cơ sở mầm non tư thục, nhất là nhóm lớp độc lập, được xem xét hỗ trợ tín dụng ưu đãi để sửa chữa, nâng cấp cơ sở vật chất; giáo viên khối tư thục tiếp tục được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ. Việc hỗ trợ nâng chuẩn trình độ đào tạo cho giáo viên mầm non cũng được đẩy mạnh nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục sắp ban hành.

Cùng với đó, công tác huy động trẻ đến trường sẽ được tăng cường, đặc biệt tại vùng dân tộc miền núi. Thành phố đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của giáo dục sớm, phối hợp chính quyền cơ sở, hội phụ nữ, đoàn thể trong vận động trẻ 3 - 5 tuổi ra lớp; thí điểm mô hình lớp bán trú linh hoạt theo điều kiện từng địa bàn.

Chỉ khi phổ cập được duy trì ổn định trong nhiều năm, đầu tư cho giáo dục mầm non mới trở thành nền tảng quan trọng góp phần hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao cho Đà Nẵng trong giai đoạn phát triển mới sau sáp nhập.

Ông Đặng Văn Tiến - Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội (Tây Mỗ, Hà Nội): Tìm giải pháp cho các thách thức đan xen

Trong bối cảnh Nghị quyết 218/2025/QH15 đặt ra mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi vào năm 2030, phường Tây Mỗ đang đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức. Tốc độ đô thị hóa nhanh đã mang đến diện mạo mới cho địa bàn, đồng thời khiến số lượng trẻ tăng mạnh, liên tục tạo áp lực lên hệ thống trường lớp hiện có.

Tây Mỗ tập trung nhiều khu đô thị, khu dân cư mới, nơi phần lớn là các gia đình trẻ, có trình độ dân trí cao, thu nhập ổn định và nhu cầu thiết yếu, mạnh mẽ về việc cho con học mầm non chất lượng. Nhận thức sâu sắc của phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục sớm giúp địa phương dễ dàng huy động trẻ 3 - 5 tuổi ra lớp, đạt tỷ lệ cao.

Tuy nhiên, các trường công lập hiện nay dù nỗ lực đáp ứng vẫn gặp khó khăn để đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non, đặc biệt về diện tích phòng học, sân chơi và phòng chức năng theo quy định. Việc nâng cấp, mở rộng trường lớp hay tìm kiếm quỹ đất xây dựng cơ sở mới là bài toán không hề đơn giản.

Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên mầm non đang chịu áp lực công việc lớn khi vừa chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ, vừa thực hiện hồ sơ, sổ sách. Mức thu nhập, đặc biệt với giáo viên hợp đồng hoặc mới vào nghề, đôi khi chưa tương xứng, dẫn đến tình trạng bỏ nghề hoặc chuyển sang khu vực tư thục với điều kiện tốt hơn.

Với sự phát triển mạnh mẽ của các khu đô thị, nhiều phụ huynh có điều kiện kinh tế có xu hướng lựa chọn gửi con tại các trường tư thục chất lượng cao, áp dụng chương trình quốc tế hoặc song ngữ, cùng các dịch vụ trông giữ linh hoạt như trông ngoài giờ. Xu hướng này có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ trẻ theo học tại các trường công lập theo diện phổ cập.

Công tác rà soát, cập nhật danh sách trẻ cũng gặp thách thức do biến động dân cư lớn, đặc biệt tại các khu chung cư mới như Vinhomes Smart City. Tuy nhiên, phường Tây Mỗ đã chủ động triển khai chuẩn hóa dữ liệu trẻ, phối hợp chặt chẽ giữa các trường mầm non và tổ dân phố để nắm chắc từng nhóm tuổi.

Đội ngũ giáo viên được bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên, tạo nền tảng nâng cao chất lượng nuôi dạy trẻ dài hạn. Song song đó, công tác tuyên truyền tới phụ huynh được đẩy mạnh, nhằm đảm bảo mọi trẻ trong độ tuổi được đến lớp đúng quy định. Phường Tây Mỗ cũng kỳ vọng nhận thêm sự hỗ trợ về đầu tư trường lớp và nhân lực từ cấp trên để giải quyết bài toán cơ sở vật chất.

Theo lãnh đạo phường, điều quan trọng nhất hiện nay là “giữ vững quyết tâm và làm thật chắc từng bước”. Với cách tiếp cận chủ động, sự vào cuộc đồng bộ và tinh thần trách nhiệm cao, phường Tây Mỗ tin rằng mục tiêu phổ cập mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi hoàn toàn khả thi và sẽ về đích đúng thời hạn.

Bà Phạm Bảo Hạnh - Hiệu trưởng Trường Mầm non Tân Phong (Tân Hưng, TPHCM): 4 giải pháp then chốt

Nhiều năm qua, TPHCM luôn quan tâm mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục mầm non cho trẻ em, đặc biệt tại các khu vực đô thị hóa nhanh, nơi tập trung đông đảo gia đình nhập cư. Công tác huy động trẻ đến trường đã đạt nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn không ít thách thức cần được giải quyết đồng bộ.

Hiện nay, tỷ lệ trẻ 5 tuổi ra lớp tại các địa phương đạt 100%, thể hiện nỗ lực lớn của ngành Giáo dục trong việc chuẩn bị cho trẻ bước vào tiểu học. Tuy nhiên, với nhóm trẻ 3 - 4 tuổi, tỷ lệ đến trường chưa đồng đều giữa các khu vực.

Tại một số địa bàn có dân cư biến động liên tục, vẫn tồn tại tình trạng trẻ em là con của lao động nhập cư, trẻ di cư tự do hoặc những trường hợp đặc biệt khác chưa được tiếp cận lớp học mầm non. Đây là rào cản khiến mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non toàn diện gặp nhiều áp lực.

Bên cạnh khó khăn trong huy động trẻ, đội ngũ giáo viên mầm non cũng là vấn đề đáng quan tâm. Phần lớn giáo viên tâm huyết, yêu nghề và sẵn sàng đồng hành cùng trẻ từ những bước phát triển đầu đời. Tuy vậy, thực tế cho thấy, họ đang chịu áp lực công việc lớn, từ chăm sóc, nuôi dưỡng đến tổ chức hoạt động giáo dục. Thu nhập còn thấp so với khối lượng công việc, khiến việc giữ chân và thu hút nhân lực chất lượng cao gặp nhiều khó khăn.

Nghị quyết số 218/2025/QH15 về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 - 5 tuổi là chính sách ý nghĩa, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với trẻ trong giai đoạn đầu đời. Khi được tiếp cận giáo dục sớm, trẻ có điều kiện phát triển toàn diện về thể chất, ngôn ngữ, tư duy và cảm xúc. Đây cũng là giai đoạn quan trọng để hình thành những kỹ năng cơ bản, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình học tập ở các bậc học tiếp theo, đặc biệt chuẩn bị hành trang cho các em trước khi bước vào lớp 1.

Để hiện thực hóa mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi trong giai đoạn tới, có thể tập trung vào bốn nhóm giải pháp then chốt.

Trước hết, bảo đảm đội ngũ giáo viên vừa đủ về số lượng, vừa đạt chuẩn trình độ theo quy định. Đồng thời, cần tổ chức bồi dưỡng thường xuyên để giáo viên cập nhật phương pháp mới, ứng dụng công nghệ và nâng cao kỹ năng nuôi dạy trẻ. Cơ chế đãi ngộ hợp lý cũng cần được triển khai nhằm giảm áp lực công việc và tạo động lực để giáo viên gắn bó lâu dài với nghề.

Thứ hai, bảo đảm nguồn tài chính ổn định và bền vững cho các cơ sở giáo dục mầm non. Việc đầu tư cho giáo dục mầm non là khoản đầu tư sinh lợi lâu dài, nhưng cần được duy trì đều đặn. Kinh phí không chỉ phục vụ xây dựng trường lớp, mà còn dùng để mua sắm đồ dùng, thiết bị, học liệu đạt chuẩn, đáp ứng nhu cầu học tập và vui chơi ngày càng đa dạng của trẻ.

Thứ ba, tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường - gia đình - chính quyền địa phương. Sự kết nối đồng bộ giữa ba lực lượng này giúp huy động trẻ đến trường, hỗ trợ trẻ có hoàn cảnh đặc biệt hoặc trẻ nhập cư hiệu quả hơn. Chính quyền địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong quản lý cư trú, thống kê dân số và tạo điều kiện để trẻ được tiếp cận giáo dục sớm.

Cuối cùng, đẩy mạnh công tác tuyên truyền để phụ huynh hiểu rõ vai trò quan trọng của giáo dục mầm non sớm. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ được học mầm non đúng độ tuổi phát triển tốt hơn về ngôn ngữ, tư duy, kỹ năng xã hội và sự tự tin khi bước vào lớp 1. Việc nâng cao nhận thức của phụ huynh sẽ góp phần tăng tỷ lệ trẻ ra lớp, đặc biệt là nhóm tuổi nhỏ.

Phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3 - 5 tuổi không chỉ là nhiệm vụ chính trị, mà còn là trách nhiệm chung vì tương lai của trẻ em Việt Nam. Nếu được đầu tư đồng bộ về cơ chế, con người, cơ sở vật chất và tài chính, mục tiêu đến năm 2030 hoàn toàn khả thi và bền vững. Mỗi trẻ được học trong môi trường an toàn, hạnh phúc và chất lượng chính là động lực để chúng tôi quyết tâm đưa công tác phổ cập đến đích.