Nguồn nhân lực – nền tảng quyết định cho sự phát triển của kinh tế số Việt Nam

Diễn đàn đưa ra nhiều vấn đề, trong đó, vấn đề đào tạo nguồn nhân lực cho thương mại điện tử (TMĐT) được đặt lên hàng đầu. Theo ThS. Nguyễn Bình Minh – Trưởng ban Phát triển nguồn nhân lực của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), để TMĐT phát triển bền vững và đóng góp mạnh mẽ hơn cho nền kinh tế, Việt Nam cần một chiến lược đầu tư bài bản, quy mô lớn và liên tục cập nhật công nghệ mới cho lực lượng lao động.

Nhu cầu nhân lực ngày càng tăng cao

Sự tăng trưởng mạnh của TMĐT trong năm 2024 – với quy mô thị trường đạt 32 tỷ USD và doanh thu bán lẻ trực tuyến tăng 30% so với 2023 – khẳng định lĩnh vực này đang trở thành trụ cột quan trọng của nền kinh tế. Tỷ trọng TMĐT chiếm 12% tổng mức bán lẻ cả nước, cho thấy thói quen tiêu dùng đã chuyển dịch rõ rệt sang môi trường số.

Đi cùng với sự bùng nổ thị trường là nhu cầu ngày càng lớn về nhân lực chất lượng cao. Ông Nguyễn Bình Minh cho biết, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 và tiến tới 10% trong những năm tiếp theo, TMĐT phải tăng tốc với tốc độ gấp ba lần GDP. Điều này kéo theo nhu cầu tuyển dụng tăng 30 – 50%, nhất là khi giá trị biên của TMĐT có xu hướng giảm.

Trong hơn 500 trường đại học và cao đẳng trên toàn quốc, mới chỉ có 36 trường đào tạo chuyên ngành TMĐT và khoảng 50 trường đưa học phần TMĐT vào chương trình giảng dạy. Tuy nhiên, lực lượng nhân sự được đào tạo bài bản chỉ chiếm khoảng 30%. Phần lớn còn lại đến từ tự học, khóa ngắn hạn hoặc chuyển ngành từ công nghệ thông tin, marketing, kinh doanh…

Kỹ năng số trở thành yêu cầu bắt buộc

Cùng với quá trình hội nhập kinh tế sâu rộng, doanh nghiệp TMĐT đang chuyển dịch nhanh sang mô hình vận hành dựa trên dữ liệu. Trí tuệ nhân tạo (AI) làm thay đổi cách thức kinh doanh, từ chăm sóc khách hàng, bán hàng đến quản lý vận hành. Điều này đòi hỏi người lao động phải có kỹ năng công nghệ, đặc biệt là phân tích dữ liệu và làm việc với các nền tảng số.

Trong lĩnh vực thương mại – dịch vụ, nhu cầu tuyển dụng tăng mạnh ở nhiều vị trí:

- Quản trị gian hàng TMĐT, tối ưu hóa bán hàng đa nền tảng

- Marketing số, triển khai chiến dịch quảng cáo

- Logistics, vận hành kho, quản lý chuỗi cung ứng

- Chuyên viên pháp lý, thương vụ trong hoạt động xuất nhập khẩu

- AI cũng tạo ra những nghề mới như chuyên gia tối ưu chuỗi cung ứng bằng thuật toán, chuyên viên tăng trưởng (growth), hay các vị trí kết hợp giữa marketing và công nghệ.

Đầu tư mạnh cho đào tạo – chìa khóa duy trì tăng trưởng

Theo ThS. Minh, nếu không đẩy nhanh chất lượng đào tạo, ngành TMĐT sẽ rơi vào tình trạng “khát nhân lực” và khó duy trì tốc độ tăng trưởng như kỳ vọng. Do đó, việc mở rộng quy mô đào tạo, cập nhật chương trình theo sự phát triển của công nghệ và trang bị kỹ năng số cho lực lượng lao động là yêu cầu cấp thiết.

Hai mục tiêu lớn về đào tạo nhân lực TMĐT đã được Chính phủ đặt ra tại Quyết định 645/QĐ-TTg:

- 50% các cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp triển khai đào tạo TMĐT

- 1 triệu lượt người được đào tạo kỹ năng ứng dụng TMĐT, bao gồm doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cán bộ quản lý nhà nước và sinh viên.

- Xu hướng tiêu dùng xanh cũng đặt ra yêu cầu mới: nhân sự phải hiểu tiêu chuẩn thân thiện môi trường, biết vận hành chuỗi cung ứng bền vững và ứng dụng công nghệ theo hướng giảm phát thải.

Đề xuất nhiều giải pháp từ phía VECOM

Để phát triển lực lượng nhân sự đáp ứng nhu cầu thị trường, VECOM kiến nghị Nhà nước triển khai đồng bộ các giải pháp:

-  Khảo sát định kỳ công tác đào tạo TMĐT trong hệ thống giáo dục;

- Xây dựng mạng lưới cơ sở đào tạo TMĐT toàn quốc;

- Tăng cường bồi dưỡng giảng viên;

- Thành lập và mở rộng các câu lạc bộ sinh viên TMĐT;

- Tổ chức hội thảo khoa học, các cuộc thi quốc gia về TMĐT;

- Nâng cấp học liệu, tài liệu giảng dạy theo chuẩn quốc tế;

- Đẩy mạnh tuyên truyền hướng nghiệp về ngành TMĐT;

- Thúc đẩy kiểm định chất lượng chương trình đào tạo.

Những giải pháp này được kỳ vọng sẽ góp phần hình thành đội ngũ nhân lực TMĐT vững chuyên môn – giỏi kỹ năng số – thích ứng nhanh với công nghệ, từ đó tạo nền tảng quan trọng cho sự phát triển của kinh tế số Việt Nam.