Những lớp học buổi tối và hành trình đổi thay nơi vùng cao

Hành trình dạy chữ nơi vùng cao

Ở vùng cao còn nhiều thiếu thốn, chuyện trẻ em đến lớp đều đặn đã là một nỗ lực không nhỏ. Với người lớn, việc đến trường lại càng khó khăn hơn, bởi ngày dài gắn với nương rẫy, mùa vụ, việc nhà và mưu sinh. Thế nhưng, tại Trường PTDTBT Tiểu học Mường Toong số 1 (xã Mường Toong, tỉnh Điện Biên) những buổi tối sáng đèn lớp học đã trở thành hình ảnh quen thuộc trong suốt những năm gần đây. Ở đó, những người cha, người mẹ, người anh, người chị lại ngồi ngay ngắn bên bàn, tập đọc, tập viết từng con chữ đã từng rất xa lạ.

Trong giai đoạn 2023–2025, nhà trường đã phối hợp tổ chức 2 lớp học buổi tối tại bản Tà Hàng và bản Mường Toong 3, với tổng cộng 39 học viên tham gia và hoàn thành trọn vẹn chương trình. Điều đáng mừng hơn cả là không có trường hợp bỏ học giữa chừng, cũng không ghi nhận tình trạng quên chữ sau khi kết thúc khóa học. Các lớp đều được bố trí tại điểm trường lẻ, đảm bảo ánh sáng, bàn ghế, điện, nước và thiết bị dạy học để người lớn có thể theo học thuận lợi vào buổi tối.

Những con số ấy không chỉ là kết quả chuyên môn. Đằng sau chúng là hành trình thay đổi nhận thức, là sự chuyển dịch từ tâm lý e dè sang chủ động tham gia học tập. Nhiều học viên chia sẻ, họ đến với lớp học vì muốn tự tay ký vào giấy tờ, muốn đọc được các thông tin liên quan đến gia đình, con cái. Có người lại muốn biết đọc, biết viết để tự tin hơn khi giao tiếp với cán bộ xã, khi tham gia sinh hoạt cộng đồng. Chính những nhu cầu rất đời thường ấy đã trở thành động lực để lớp học duy trì đều đặn suốt hai năm.

Buổi tối, khi công việc đã tạm lắng, từng tốp người lại tập trung về lớp. Có người đi bộ vài cây số, có người dắt theo con nhỏ để vừa trông con vừa học. Không khí lớp học giản dị, gần gũi, nhưng ấm áp như một mái nhà chung, nơi mọi người cùng chia sẻ mong muốn tiến bộ.

Thầy cô đồng hành mỗi tối

Nếu như ban ngày họ là những giáo viên tiểu học đứng trên bục giảng, thì buổi tối, các thầy cô lại trở thành “người bạn học” của người dân trong bản. Có 8 giáo viên kiêm nhiệm trực tiếp tham gia giảng dạy, trong đó nhiều thầy cô thông thạo tiếng dân tộc thiểu số và đã được bồi dưỡng kỹ năng dạy song ngữ, yếu tố rất quan trọng với người học là đồng bào dân tộc.

Chương trình học sử dụng tài liệu do Bộ GD&ĐT ban hành, nhưng cách tổ chức lớp thì được điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với người trưởng thành: nhịp độ vừa phải, gần gũi, tôn trọng người học. Ai chưa quen cầm bút thì được hướng dẫn tỉ mỉ; ai còn ngại phát biểu thì được động viên nhẹ nhàng. Nhờ vậy, dù đã lâu không đến trường, bà con vẫn cảm thấy lớp học là một không gian thân thiện, không áp lực.

Ông Phạm Xuân Tuyến – Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học Mường Toong số 1 chia sẻ: “Chúng tôi coi đây là trách nhiệm của nhà trường với cộng đồng. Không chỉ dạy chữ, các thầy cô còn động viên để bà con thấy rằng việc biết đọc, biết viết giúp cuộc sống thuận lợi hơn, giúp họ tự tin hơn trong sinh hoạt và làm việc với cơ quan chức năng.”

Lời chia sẻ ấy cũng phản ánh đúng vai trò của đội ngũ giáo viên vùng cao: họ không chỉ là người truyền đạt kiến thức cho học sinh, mà còn là cầu nối giữa nhà trường và cộng đồng. Có những buổi tối giá rét, con đường vào bản trơn trượt, nhưng thầy cô vẫn kiên trì đến lớp. Sự tận tụy ấy lặng lẽ, nhưng tạo nên ý nghĩa lớn lao.

Tri thức lan tỏa đời sống

Một điểm đáng chú ý là toàn bộ 39 học viên tham gia đều hoàn thành chương trình, không có trường hợp bỏ học giữa chừng. Điều này cho thấy sự bền bỉ của người dân trong hành trình học tập, dù điều kiện kinh tế – xã hội vẫn còn nhiều hạn chế. Có những buổi tối mưa gió, đường đi tối, nhưng lớp học vẫn sáng đèn. Bà con hiểu rằng cơ hội học tập sẽ không đến nhiều lần, nên ai cũng cố gắng giữ trọn từng buổi học.

Hoàn thành chương trình, người học không chỉ biết đọc, biết viết cơ bản mà còn có thể áp dụng vào đời sống hằng ngày: đọc thông báo, ghi chép thông tin, ký tên vào giấy tờ liên quan đến hộ khẩu, đất đai, vay vốn; theo dõi việc học của con; tham gia họp phụ huynh. Nhờ vậy, mối quan hệ giữa nhà trường và gia đình trở nên gắn bó hơn. Phụ huynh biết chữ cũng tự tin hơn khi trao đổi với giáo viên, chủ động chia sẻ, phối hợp trong giáo dục con em.

Ông Phạm Xuân Tuyến cho biết thêm: “Nhiều phụ huynh sau khi theo học đã tích cực hơn trong việc đưa con đến trường, hiểu rõ hơn tầm quan trọng của việc học. Đó là tín hiệu rất đáng mừng, vì khi gia đình quan tâm, việc học của học sinh cũng thuận lợi hơn.”

Không chỉ vậy, các lớp học buổi tối còn góp phần hình thành môi trường học tập suốt đời tại địa phương. Ở đó, người lớn và trẻ nhỏ đều được khuyến khích tiếp cận tri thức, mỗi người theo một cách phù hợp với điều kiện của mình. Từ góc nhìn rộng hơn, sự tham gia của người dân vào các hoạt động học tập còn giúp việc triển khai các phong trào, chính sách tại cơ sở diễn ra thuận lợi, minh bạch hơn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hành trình tổ chức lớp học buổi tối ở vùng cao vẫn đối mặt với không ít khó khăn: đường sá xa xôi, phụ thuộc thời tiết; đời sống người dân còn vất vả; thời gian lao động thất thường theo mùa vụ. Tuy nhiên, nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, chính quyền và các lực lượng địa phương, những khó khăn ấy từng bước được tháo gỡ.

Các điểm trường tổ chức lớp học đều bảo đảm ánh sáng, bàn ghế, nguồn nước sinh hoạt và thiết bị giảng dạy. Nhờ đó, người học yên tâm theo học, không lo thiếu an toàn hay bất tiện trong sinh hoạt. Với nhiều gia đình, việc có người thân đi học buổi tối còn là niềm tự hào, bởi đó là minh chứng cho khát vọng vươn lên ngay từ chính đời sống hằng ngày.

Nhìn lại chặng đường 2023–2025, có thể thấy rằng con số 39 học viên hoàn thành chương trình, không có tình trạng bỏ học hay quên chữ là minh chứng rõ rệt cho nỗ lực không mệt mỏi của thầy và trò Trường PTDTBT Tiểu học Mường Toong số 1. Hơn cả thành tích, đó là niềm vui chung của người học, của giáo viên và của cả cộng đồng.

Ông Phạm Xuân Tuyến khẳng định: “Nhà trường sẽ tiếp tục phối hợp với địa phương để duy trì và mở thêm lớp khi có nhu cầu. Mong muốn lớn nhất là bà con có thêm cơ hội tiếp cận tri thức, từ đó chủ động hơn trong cuộc sống của mình.”

Từ những lớp học giản dị nơi bản làng, ánh sáng tri thức đang lan tỏa, góp phần tạo nên những đổi thay bền bỉ cho vùng cao. Và dù con đường phía trước vẫn còn nhiều thử thách, nhưng niềm tin vào giá trị của học tập đã được thắp lên, âm thầm, lặng lẽ mà đầy ý nghĩa.