Thị trường phân hóa mạnh, sơn công nghiệp dẫn dắt giai đoạn 2025–2026

Ngành sơn Việt Nam phục hồi, nhưng không đồng đều

Phân tích bức tranh ngành sơn từ sau đại dịch Covid-19, ông Vương Bắc Đẩu - Phó Chủ tịch Hiệp hội Sơn - Mực in Việt Nam (VPIA) - cho biết, năm 2024, nhóm sơn trang trí tiếp tục giữ vai trò chủ lực, chiếm 51,5% tổng sản lượng toàn ngành. Sơn gỗ chiếm 18,6%, sơn tàu biển - sơn bảo vệ 6,4%, sơn đa dụng (general) 6%, sơn cuộn - tôn lợp đạt 6,5% và các chủng loại khác khoảng 6%.

Tổng sản lượng toàn ngành ước đạt gần 500 triệu lít, tăng 8,34% so với năm 2023, mức tăng được đánh giá là tích cực trong bối cảnh kinh tế thế giới vẫn còn nhiều bất ổn.

Trong số này, sơn bột tĩnh điện (powder coating) là phân khúc tăng trưởng ấn tượng nhất năm 2024. Với khả năng ứng dụng rộng từ công nghiệp, gia dụng đến nội thất, sơn tĩnh điện đã có một năm bứt phá mạnh mẽ, một phần nhờ kinh tế thế giới phục hồi sau đại dịch, một phần nhờ làn sóng dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam.

Cùng xu hướng này, sơn cuộn (coil coating) cũng ghi nhận mức tăng trưởng nổi bật, chủ yếu nhờ nhu cầu nội địa tăng mạnh. Năm 2024 chứng kiến sự bùng nổ của các khu công nghiệp, với diện tích và vốn đầu tư mở rộng đạt mức cao nhất từ trước đến nay, kéo theo nhu cầu lớn về vật liệu và sơn cuộn.

Ở nhóm sơn tàu biển và sơn bảo vệ, bối cảnh tăng trưởng đang có nhiều chuyển động đáng chú ý. Ngành hàng hải toàn cầu đang tái cơ cấu do sự tập trung quá lớn tại Trung Quốc và Hàn Quốc, khiến các nước Bắc Âu phải rà soát lại chuỗi sản xuất để giảm phụ thuộc. Việt Nam nổi lên như một điểm đến tiềm năng, nhưng năng lực hiện tại vẫn chưa đủ để tiếp nhận dòng dịch chuyển quy mô lớn.

Dù vậy, phân khúc sơn tàu biển, sơn bảo vệ đã có dấu hiệu hồi sinh sau khi những vướng mắc tài chính của một số tập đoàn đóng tàu lớn được tháo gỡ. Đây cũng là xu hướng chung tại Nhật Bản, quốc gia này đang tăng tốc đầu tư trở lại để góp phần cân bằng chuỗi cung ứng tàu biển toàn cầu.

Thị trường phân hóa sâu, nội lực quyết định đà tăng 2025-2026

Câu hỏi đặt ra là cơ hội và thách thức của ngành sơn Việt Nam hiện nay là gì? Theo ông Vương Bắc Đẩu, những năm trước đây, việc nhận diện xu hướng vì thị trường sơn vốn tuân theo những quy luật và nhịp điệu tương đối ổn định. Còn hiện nay, những quy luật ấy gần như không còn có thể nhìn thấy rõ ràng. Do đó, phía hiệp hội buộc phải tiếp cận theo một cách khác đó là phân tích các yếu tố thúc đẩy và các yếu tố cản trở tăng trưởng.

“Qua theo dõi, chúng tôi nhận thấy rằng, những phân khúc sơn dựa trên nội lực của nền kinh tế Việt Nam, tức là phụ thuộc vào nhu cầu trong nước, vào sự phát triển của công nghiệp và đầu tư nội địa thường có tăng trưởng ổn định và bền vững hơn.

Ngược lại, những phân khúc phụ thuộc quá nhiều vào các yếu tố bên ngoài, như biến động toàn cầu, thay đổi thuế quan, tái cấu trúc chuỗi cung ứng… lại dễ bị ảnh hưởng mạnh. Chỉ cần một thay đổi từ thị trường thế giới, tăng trưởng có thể đảo chiều rất nhanh”, ông Vương Bắc Đẩu chia sẻ.

Để làm rõ hơn cho nhận định về “nội lực” và “phụ thuộc”, ông Đẩu dẫn chứng từ sơn bột tĩnh điện. Về cơ bản, phần sản lượng sơn bột tĩnh điện do các doanh nghiệp trong nước sản xuất có thể xem là đến từ nội lực của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, một phần rất lớn lại đến từ các doanh nghiệp Trung Quốc dịch chuyển sang Việt Nam, đây chính là khu vực phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài.

Bằng chứng là năm ngoái, sơn bột tĩnh điện tăng trưởng từ 21-25%, nhưng thực tế, nhóm doanh nghiệp có vốn hoặc nguồn cung chuyển từ Trung Quốc sang còn tăng mạnh hơn, có thể lên đến khoảng 50% trong năm 2024. “Sang năm 2025 - 2026, phân khúc này sẽ giảm mạnh. Từ mức tăng 50%, có thể chỉ còn tăng 5 - 6%. Điều này phản ánh mức độ nhạy cảm cao của ngành trước biến động toàn cầu”, ông Đẩu dự báo.

Một ví dụ khác là sơn cuộn (coil coating). Đây là phân khúc từng duy trì mức tăng trưởng ổn định trong nhiều năm. Hiện nay, sơn cuộn vẫn giữ được vai trò quan trọng. Điều thú vị là phân khúc này vừa chịu tác động từ thị trường thế giới, vừa hưởng lợi từ đà phát triển mạnh mẽ của Việt Nam, đặc biệt là sự bùng nổ của các khu công nghiệp và mở rộng sản xuất trong nước.

Trong khi đó, các phân khúc sơn gắn với nhu cầu nội địa như sơn công nghiệp đa ứng dụng lại ghi nhận sự phục hồi nhanh và ổn định hơn. Đây cũng là nhóm giảm ít nhất trong đại dịch và phục hồi sớm nhất sau đó, nhờ Việt Nam duy trì đà phát triển công nghiệp và đầu tư cơ sở hạ tầng.

Ngược lại, sơn gỗ, từng là mảng quan trọng bậc nhất lại suy giảm mạnh theo sự đi xuống của ngành gỗ xuất khẩu. Sơn trang trí vẫn chưa thể thoát khỏi tình trạng trầm lắng kéo dài, dù đã có dấu hiệu nhích lên trong năm 2024.

Từ việc phân tích các nhóm tăng trưởng theo “nội lực” và “phụ thuộc”, Hiệp hội Sơn - Mực in Việt Nam đưa ra bức tranh dự báo cho giai đoạn 2025-2026. Theo đó, sơn công nghiệp đa ứng dụng được dự báo sẽ tiếp tục là phân khúc tăng trưởng mạnh nhất của ngành sơn Việt Nam. Động lực đến từ đầu tư công, mở rộng sản xuất và nhu cầu công nghiệp phụ trợ. Đây là phân khúc có tính ổn định cao nhất vì dựa trực tiếp vào sự phát triển của nền kinh tế trong nước.

Xu hướng hồi sinh của ngành đóng tàu trong nước, cùng với chủ trương tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu, sẽ thúc đẩy phân khúc sơn tàu biển, sơn bảo vệ tăng trưởng mạnh. Việt Nam dù chưa đủ năng lực tiếp nhận dịch chuyển quy mô lớn nhưng vẫn được hưởng lợi từ nhu cầu tăng trở lại của ngành đóng tàu.

Với mảng sơn trang trí, sau giai đoạn rơi xuống đáy, phân khúc này đang phục hồi dần. Năm 2024 tăng khoảng 5%. Năm 2025 dự báo có thể tăng 9-10% và tiếp tục duy trì đà tích cực trong năm 2026, nhờ thị trường bất động sản ấm lên và nhu cầu xây dựng dân dụng gia tăng.

Sơn cuộn (coil coating) dù hưởng lợi lớn từ sự bùng nổ khu công nghiệp, phân khúc này đang gặp bất lợi khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá thép, khiến cơ hội xuất khẩu gần như đóng lại. Thị trường Ukraina từng là cửa gián tiếp xuất khẩu cũng thu hẹp do khủng hoảng tài chính. Đây sẽ là phân khúc biến động mạnh, khó dự đoán.

Sơn bột tĩnh điện là phân khúc tăng trưởng ấn tượng nhất năm 2024 nhưng lại được đánh giá dễ “giảm tốc” mạnh nhất trong giai đoạn tới, do phụ thuộc lớn vào doanh nghiệp dịch chuyển từ Trung Quốc và biến động chuỗi cung ứng.

Các chuyên gia trong ngành cũng nhận định, thị trường sơn Việt Nam đang phân hóa rõ rệt. Những phân khúc dựa vào nội lực, đặc biệt là sơn công nghiệp đa ứng dụng, sơn tàu biển - sơn bảo vệ và sơn trang trí sẽ tiếp tục là trụ cột trong 2-3 năm tới. Ngược lại, các phân khúc phụ thuộc yếu tố toàn cầu sẽ khó đoán định, tăng trưởng nhanh nhưng rủi ro lớn.

Ông Vương Bắc Đẩu, Phó Chủ tịch VPIA, nhấn mạnh: Những ngành dựa vào nội lực Việt Nam sẽ là nền tảng tăng trưởng bền vững cho toàn ngành sơn – mực in. Đây là nhóm có khả năng duy trì đà tăng dài hạn, ít biến động và có ý nghĩa chiến lược trong việc định hình thị trường giai đoạn 2025-2026.