Thiếu khoa học công nghệ không thể giải quyết các thách thức chuyển dịch năng lượng

TSKH. Phan Xuân Dũng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phát biểu chào mừng tại Diễn đàn

Phát biểu chào mừng “Diễn đàn công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới” do Tạp chí kinh tế Việt Nam/VnEconomy tổ chức ngày 29/7/2025, TSKH. Phan Xuân Dũng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), nhận định trong suốt quá trình đổi mới và phát triển đất nước, ngành năng lượng Việt Nam đã đạt được những thành tựu vượt bậc, đi trước một bước để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng.

Đất nước ta đang bước vào một thời kỳ mới, kỷ nguyên mới với những cơ hội lớn cũng như đầy thách thức, đòi hỏi phải có tư duy mới, cách tiếp cận mới và hành động mới rất quyết liệt dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ. Phát triển phải dựa vào bằng khoa học công nghệ thì mới đáp ứng được khát vọng mới, lớn lao của dân tộc…

Từ một quốc gia thiếu điện, đến nay, chúng ta đã xây dựng được một hệ thống năng lượng tương đối hoàn chỉnh, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng cao, được bàn bè thế giới thán phục, đánh giá cao.

Đặc biệt, thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, Việt Nam đã có những bước tiến nhanh trong phát triển năng lượng tái tạo. Chỉ trong một thời gian ngắn, chúng ta đã trở thành một điểm sáng của khu vực Đông Nam Á về phát triển điện mặt trời và điện gió, đưa tỷ trọng nguồn năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện tăng lên một cách đáng kể. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy sự đúng đắn trong chủ trương của Đảng và sự nỗ lực to lớn của cả hệ thống chính trị, của các doanh nghiệp và các nhà khoa học.

Tuy nhiên, TSKH. Phan Xuân Dũng cũng thẳng thắn chỉ ra 4 khó khăn, thách thức mà ngành năng lượng đang phải đối mặt.

Một là, an ninh năng lượng vẫn là một thách thức lớn khi nguồn cung sơ cấp trong nước ngày càng cạn kiệt, phụ thuộc nhiều vào năng lượng nhập khẩu gia tăng. Nhu cầu năng lượng, đặc biệt là điện năng được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao trong những năm tới để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nhất là mục tiêu phát triển 2 con số trong thời gian tới để bước vào thời kỳ mới rực rỡ của đất nước.

Hai là, quá trình chuyển dịch năng lượng sang các nguồn sạch hơn, bền vững hơn tuy đã có những kết quả ban đầu nhưng còn nhiều vướng mắc. Việc phát triển “nóng” năng lượng tái tạo trong thời gian qua đã gây áp lực lớn lên hệ thống truyền tải điện, gây ra tình trạng quá tải cục bộ, đòi hỏi các giải pháp vận hành linh hoạt, hiệu quả.

Ba là, khung khổ pháp lý và các cơ chế, chính sách để khuyến khích đầu tư vào năng lượng sạch, công nghệ mới vẫn cần tiếp tục nhanh chóng được hoàn thiện để tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, ổn định và hấp dẫn cho các nhà đầu tư.

Bốn là, trình độ khoa học công nghệ trong nước, đặc biệt là khả năng nội địa hóa thiết bị cho ngành năng lượng tái tạo vẫn còn hạn chế. Chúng ta vẫn phụ thuộc nhiều vào công nghệ và chuyên gia nước ngoài, điều này không chỉ làm gia tăng chi phí đầu tư mà còn tiềm ẩn những rủi ro về an ninh công nghệ cũng như sự phát triển bền vững của đất nước.

“Những thách thức này đặt ra cho chúng ta bài toán lớn: Làm thế nào vừa bảo đảm an ninh năng lượng cho phát triển, vừa thực hiện thành công cam kết đưa mức phát thải ròng về không vào năm 2050 như Thủ tướng Chính phủ đã tuyên bố tại Hội nghị Thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc COP26”, ông Dũng đặt câu hỏi.

Trong bối cảnh đó, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, cho rằng vai trò của khoa học và công nghệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đảng ta đã khẳng định: “Phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội”. Đối với ngành năng lượng, thiếu khoa học công nghệ không thể giải quyết đồng bộ các thách thức, biến khó khăn thành cơ hội.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn

Kết luận bài phát biểu, TSKH Phan Xuân Dũng khẳng định chuyển dịch năng lượng là một hành trình đầy thách thức, nhưng là xu thế không thể đảo ngược, là con đường tất yếu để Việt Nam hướng tới một tương lai thịnh vượng, bền vững. Để thành công, chúng ta cần sự chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp và đặc biệt là sự đóng góp trí tuệ, sáng tạo của đội ngũ các nhà khoa học.