Độc đáo tục lệ làng biển ở Quảng Bình dịp Tết đến

Rước lửa thiêng đón Tết

Làng biển Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch là một làng biển có truyền thống lâu đời tại tỉnh Quảng Bình, đây là một trong những làng “bát danh hương" nổi tiếng của vùng đất Quảng Bình.

Theo sử sách để lại, làng biển Cảnh Dương được thành lập năm Quý Mùi (1634), đến nay đã có gần 400 năm tuổi và được xem là vùng đất lưu giữ nhiều di tích nổi bật tại địa phương. Nổi bật là đình thờ tổ, nơi thờ các bậc thành hoàng đã có công khai khẩn vùng đất này. Nhiều người vẫn gọi Cảnh Dương là "làng cá voi", bởi tục thờ cá voi. Vùng đất này có hẳn một nghĩa trang cá voi nằm bên bờ biển, hướng ra khơi với khoảng 30 mộ cá, được người dân cắm bia, đặt tên và chăm sóc chu đáo.

Người dân tập trung tại đình làng để lấy lửa (Ảnh: Tiến Thành)

Ai cũng cố giữ cho ngọn lửa luôn cháy rực khi về đến nhà (Ảnh: Tiến Thành)

Người dân đưa lửa về nhà (Ảnh: Tiến Thành)

Người dân chia lửa trong gia đình để sinh hoạt cầu may mắn (Ảnh: Tiến Thành)

Người dân chuẩn bị lấy lửa ở sân đình làng biển Cảnh Dương (Ảnh: Bá Cường)

Đến với xã biển này vào những ngày cuối năm, chúng tôi thấy được sự tất bật cho việc chuẩn bị những vật dụng để dân làng làm nghi lễ “rước lửa thiêng”. Đây là một trong những nghi lễ được người dân nơi đây cho rằng sẽ có được may mắn và bình an sau khi rước lửa về nhà.

Ông Nguyễn Văn Biểu- Chủ tịch Hội người cao tuổi xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, chia sẻ: “Đêm 30 Tết, đúng vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, người dân làng biển Cảnh Dương lại cùng nhau rước ngọn lửa thiêng về nhà để cầu may mắn và bình an. Tục này bắt nguồn từ những ngày dân chài lênh đênh đánh cá trên biển. Trước thiên tai, gió bão ngoài khơi xa, ngư dân ít khi giữ được trọn vẹn ngọn lửa, việc gọi nhau giữa sóng to, gió lớn để xin lửa là chuyện bình thường, qua đó thể hiện tình đoàn kết của dân làng giữa biển khơi rộng lớn”.

Người dân ở làng biển này quan niệm, ngọn lửa thiêng tựa như vị thần mang lại ấm no, hạnh phúc, nhất là trong những chuyến đi biển dài ngày.

Các vị cao niên trong làng cho hay, để chuẩn bị cho tục lấy lửa, ngay từ sáng ngày 30 Tết, trước sân đình làng Cảnh Dương được xem là trung tâm và là nơi linh thiêng nhất ở làng biển, các vị cao niên cho những thanh niên to khoẻ, chưa lập gia đình chuẩn bị đốn củi dựng thàng một đống to ở giữa sân đình.

Đến chiều muộn, khi các cao niên bô lão và người dân tập trung đông đủ sẽ bắt đầu làm lễ. Đầu tiên một người có uy tính trong làng sẽ gióng lên 3 hồi trống to, sau khi ba hồi trống vang lên những cụ cao niên sẽ làm lễ cúng thần linh cầu cho mưa thuận, gió hoà, bình an để ngư dân vươn khơi bám biển. Sau đó, ngọn lửa được rước từ đình tổ ra thắp ở sân đình, nơi đống củi lớn đã được dựng sẵn. Người có uy tín nhất trong làng được cử để thực hiện nghi lễ thắp lửa. Đúng vào thời khắc Giao thừa, tất cả gia đình trong làng đều đi lấy lửa. Người đi lấy lửa thường là trai tráng khỏe mạnh hoặc chủ gia đình. Cách lấy lửa và mang ngọn lửa về nhà phải khéo léo để lửa không bị tắt. Ngọn lửa từ đình tổ của làng được đưa về sưởi ấm cho từng gia đình, cầu mong may mắn và bình an.

Dựng nêu ngày Tết ở các làng biển

Tại nhiều làng biển của tỉnh Quảng Bình, hình ảnh cây nêu và tục dựng nêu ngày cuối năm vẫn luôn được những người dân nơi đây giữ gìn, lưu truyền theo cách riêng rất và độc đáo.

Theo tìm hiểu, cây nêu ngày Tết rất quan trọng với người dân biển. Do đó, khi đã chọn được nêu ưng ý đưa về nhà, trước khi làm lễ thượng nêu sẽ được gia chủ đặt ở vị trí sạch sẽ, phần ngọn được gác lên nơi cao ráo không để người khác bước qua nhằm tránh những điều xui xẻo, không may.

Nêu được dựng hướng thẳng lên trời cao, cờ Tổ quốc sẽ được kéo lên với niềm tự hào dân tộc và mang những niềm tin, hy vọng mới.

Nêu Tết được dựng dọc các làng, xã ở ven biển Quảng Bình (Ảnh: Thành Long)

Cây nêu Tết tại các làng biển ở Quảng Bình chuẩn bị được dựng lên

Tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, ngư dân làng biển ở các xã Thanh Trạch, Hải Phú, Đức Trạch sau ngày 23 tháng Chạp đều tất bật đi chọn tre đẹp để dựng cây nêu ngày Tết. Đây không chỉ là biểu tượng thiêng liêng để đón nhận may mắn cho năm mới mà còn thể hiện tinh thần hướng biển của họ.

Với họ, cây nêu không những là biểu tượng văn hóa mang ý nghĩa chào đón năm mới, xua đuổi những điều không may mà còn thể hiện sự gắn bó với làng nước, thủy chung, cố kết dân tộc và biển cả quê hương.

Ông Nguyễn Xuân Thi (xã Hải Phú, Bố Trạch) chia sẻ: “Ngày xưa, dân chài đi biển thường cắm nêu trong những chuyến biển đầu năm. Cây nêu là biểu tượng để cầu cho trời yên biển lặng và thể hiện tinh thần hướng biển. Bởi vậy, ngọn nêu của người Lý Hòa hay của ngư dân làng biển ở huyện Bố Trạch khi nào cũng phải hướng về phía biển Đông”.

Tại các đình, đền, miếu, các nhà thờ tổ, họ, nghi lễ thượng nêu sẽ được các bậc trưởng bối thực hiện, tiếp đó là nêu các gia đình sẽ lần lượt được dựng lên, bắt đầu vào giữa trưa ngày 30 tháng Chạp.

Trước khi cắm nêu, người dân tiến hành kiểm tra kỹ càng cây nêu trước khi dựng. Lá cờ Tổ quốc, đèn trang trí, câu đối sẽ được người dân lựa chọn để treo vào cây nêu, mong mọi điều may mắn trong năm mới.